Doanh nhân gốc Việt trở thành tỷ phú tương ớt đầu tiên ở Mỹ: Từ người tị nạn học hết tiểu học đến "cha đẻ" thương hiệu đình đám

Sau khi di chuyển bằng chuyên cơ đến Hồng Kông (Trung Quốc) và sống trong trại tị nạn suốt 8 tháng, David Trần sau đó đã đến với Los Angeles và lập tức mua một tòa nhà rộng 2.500 mét vuông ở khu phố Tàu.Tại đây, ông đã thành lập công ty Huy Fong, tên theo chiếc chuyên cơ chở ông đến Hồng Kông, để sản xuất một loại tương ớt mà ông gọi là Sriracha dựa theo một công thức có nguồn gốc từ Thái Lan.

Hơn bốn thập kỷ sau, Sriracha đã trở thành một thương hiệu lớn, thậm chí những chai tương ớt Sriracha còn có mặt trên toàn thế giới và cả trên Survivor, Trạm vũ trụ quốc tế.

Theo công ty nghiên cứu thị trường NPD Group, Sriracha hiện đang đứng thứ ba trong thị trường tương ớt với trị giá ước tính khoảng 1,5 tỷ USD của Mỹ, chỉ sau Tabasco, thuộc sở hữu của gia đình McIlhenny từ năm 1868, và Frank's RedHot, của gã khổng lồ McCormick & Co.

Theo công ty nghiên cứu IBISWorld, Huy Fong của David Trần hiện đang được định giá 1 tỷ USD, dựa trên doanh thu ước tính 131 triệu USD vào năm 2020. Điều này đã giúp David Trần, người đàn ông Việt, trở thành tỷ phú duy nhất trong ngành công nghiệp tương ớt của Mỹ ở tuổi 77.

Khởi đầu hành trình với tương ớt

Sinh ra ở Sóc Trăng, Việt Nam vào năm 1945, khi đất nước vẫn còn dưới sự cai trị của thực dân Pháp.  Theo Dự án Lịch sử Người Mỹ gốc Việt của UC Irvine, David Trần là thành viên của gia đình có tới 8 anh chị em, cha của ông là một thương gia còn mẹ ông là một bà nội trợ.

Năm 16 tuổi, khi ông mới chỉ học hết tiểu học, ông và anh trai đã chuyển lên Sài Gòn để cùng làm việc tại một cửa hàng bán hóa chất. Sau đó ít lâu, ông nhập ngũ và đảm nhận công việc đầu bếp cho đến khi hoàn thành nghĩa vụ vào năm 1975.

Hoàn thành xong nghĩa vụ quân sự, David cùng anh trai bắt đầu trồng ớt trên mảnh đất của mình ở phía đông bắc Sài Gòn với mục đích cho ra đời một loại tương ớt có đủ độ cay và hương vị. Vì vậy, anh quyết định mua ớt tươi và bảo quản chúng, áp dụng nền tảng của mình về hóa chất để tạo ra một loại nước sốt nóng giữ được vị tươi và cay.

"Tôi nghĩ đến việc làm nó vì giá ớt tươi…liên tục lên xuống. Vậy nên, nếu  tôi có thể sản xuất tương ớt với mức giá phù hợp và ổn định thì dù giá ớt có lên hay xuống, chúng tôi vẫn có được thị trường cho mình." - ông chia sẻ.

Thời gian đầu, David cùng anh trai và bó vợ tự làm tương ớt đóng trong những chiếc lọ đựng thức ăn trẻ em hiệu Gerber được tái sử dụng khi lính Mỹ bỏ lại. Đến năm 1978, David và cả gia đình của ông đã lên một chiếc chuyên cơ chở hàng đến Hồng Kông.

Hành trình đáng nể với tương ớt  

Tháng 1/1980, ông cùng vợ và con trai chuyển đến Los Angeles do người nhà cho biết họ có thể tìm thấy ớt tươi ở California. Nhờ việc tìm kiếm được ớt tươi ở chợ địa phương, David đã quyết định thành lập Huy Fong vào tháng 2/1980 và chọn con gà trống, con giáp năm sinh của ông, làm biểu tượng thương hiệu.

Từ đó, ông bắt đầu hành trình bán Sriracha trên một chiếc xe tải Chevy màu xanh. Năm 1987, nhu cầu sử dụng tương ớt tăng cao đến mức ông phải chuyển Huy Fong đến một tòa nhà rộng hơn (76.000 m2) ở Rosemead, phía đông Los Angeles và mua luôn một nhà máy ở bên cạnh chỉ chưa đầy 10 năm sau.

"Tôi muốn tiếp tục tạo ra những sản phẩm chất lượng tốt, như làm cho nước sốt cay hơn… và không nghĩ đến việc kiếm thêm lợi nhuận"- David Tran chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn.

Tất nhiên, khi sản phẩm của Huy Fong đã bắt đầu có chỗ đứng, đế chế này cũng gặp không ít khó khăn từ việc các sản phẩm làm giả tràn lan trên thị trường, những vụ bồi thường kiện tụng pháp lý với nhà cung cấp ớt độc quyền từ năm 1988 hay thậm chí từng phải dừng hoạt động do nhà máy thiếu hụt ớt trầm trọng do tình hình thời tiết.

Thậm chí, vào năm 2013, thành phố Irwindale còn kiện Huy Fong về mùi ớt phát ra từ nhà máy đã gây khó chịu cho dân dư. Đối diện với bê bối này, David Tran đã mở cửa cho tất cả mọi người tham quan nhà máy. Và đến tháng 5/2014, chính quyền thành phố đã gỡ bỏ vụ kiện.

Sau khi khó khăn qua đi, David Trần cung Huy Fong đã bắt nhịp lại với  tốc độ sản xuất 18.000 chai Sriracha/một giờ. Ngoài ra, ông và công ty cũng sản xuất thêm hai dòng tương ớt khác là: Sambal oelek (dựa trên công thức của Indonesia chỉ sử dụng ớt, muối và giấm) và tương ớt Chili garlic (có thêm vị tỏi).

Trong suốt 45 năm qua, công thức tương ớt chỉ bắt nguồn từ 4 nguyên liệu chính ớt, đường, muối, tỏi và giấm đã biến Huy Fong từ một mô hình thủ công, kinh doanh gia đình thành một doanh nghiệp có vốn hóa hàng tỷ USD.

"Tôi có thể sử dụng những nguyên liệu rẻ tiền hơn hoặc quảng bá rộng rãi sản phẩm của mình để kiếm nhiều tiền hơn. Nhưng mục tiêu của tôi luôn là cố gắng tạo ra tương ớt có chất lượng giành cho người giàu với mức giá dành cho người nghèo" - tỷ phú gốc Việt nói.